Scientific Journal of Astana it University халықаралық ғылыми жарияланымдар стандарттарын басшылыққа алатын, этика саясатын және тиісті ғылыми практика қағидаттарын қатаң ұстанатын рецензияланатын журнал болып табылады. Журнал жарияланымдар этикасы комитеті (COPE) әзірлеген мінез-құлық кодексі мен жақсы тәжірибе стандарттарын ұстанады және жетекші халықаралық ғылыми басылымдар қабылдаған тәжірибелер мен ұсыныстарды басшылыққа алады.
1. АВТОРДЫҢ ЭТИКАЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕЛЕРІ
Авторлық
Авторлар барлық қатысушылардың белгіленген авторлық критерийлерге сәйкес келуін қамтамасыз етуі керек. Авторлық зерттеуге айтарлықтай үлес қосқан, қолжазбаны құрастыруға немесе сыни тұрғыдан қарауға қатысқан, соңғы нұсқасын мақұлдаған және жұмыстың тұтастығы үшін жауапкершілікті өз мойнына алғандармен шектелуі керек.
Авторлар қолжазбаны жібермес бұрын авторлардың тізімі мен тәртібін мұқият қарап, оны келісілген журналға жіберуге барлық авторлардан рұқсат алуы керек.
Егер автор қатарында көрсетілмеген және зерттеуге айтарлықтай үлес қосатын тараптар болса, тиісті мойындау мен ризашылық білдіру керек.
Түпнұсқалық және плагиат
Авторлар бұрын жарияланбаған түпнұсқа туындыларын ұсынуы керек. Плагиатқа кез-келген түрде тыйым салынады және этикалық емес мінез-құлық болып саналады. Зерттеуде өзге еңбек нәтижелеріне тиісті сілтеме берілуі керек. Авторлар ғылыми нәтижелердің тұтастығын сақтау үшін артық және қайталанатын басылымдардың пайда болу мүмкіндігінен аулақ болу керек. Артық басылымдар бір зерттеуді бірнеше басылымдарға бөлуді және өзін-өзі плагиат жасауды қамтиды, ал қайталанатын басылымдар бір зерттеуді екі немесе одан да көп журналдарға жіберуді қамтиды.
Деректердің тұтастығы мен құпиялылығы
Авторлар шынайы деректерді ұсынуы және олардың дұрыс құжатталуын қамтамасыз етуі керек. Егер зерттеу нәтижелерінің ашықтығы мен қайталануын қамтамасыз ету қажет болса, авторлар редактордың сұранысы бойынша бастапқы деректер мен материалдарды ұсынуы керек.
Құпия деректерді, қызметтік ақпаратты немесе мемлекеттік маңызы бар ақпаратты пайдаланған кезде авторлар этикалық және құқықтық нормаларды сақтауға тиіс.
Рецензия немесе редакциялық хат алмасу мазмұнын көпшілікке тарату орынсыз мінез-құлық болып саналады.
Мүдделер қақтығысы
Авторлар зерттеу нәтижелеріне немесе оларды түсіндіруге әсер етуі мүмкін қаржылық, жеке немесе институционалдық байланыстарды қоса алғанда, барлық ықтимал мүдделер қақтығысын ашуы керек. Бұған коммерциялық ұйымдардың қаржылық демеушілігі, басылымнан пайда көретін немесе жоғалтуы мүмкін ұйымдармен байланыс немесе автордың жұмысына әсер етуі мүмкін жеке қатынастар кіреді, бірақ олармен шектелмейді.
Авторлар өздерінің зерттеулерін қаржыландырудың барлық көздерін, соның ішінде сыртқы ұйымдардың гранттарын, демеушіліктерін немесе қаржылық жарналарын көрсетуі керек. Олар сондай-ақ осы қаржыландыру көздерінің зерттеулердегі, деректерді жинау мен талдаудағы, егер қажет болса, нәтижелерді түсіндірудегі рөлін жеткізу керек.
Этикалық нормаларды сақтау
Жеке адамдарға, жануарларға немесе құпия деректерге қатысты зерттеулер жүргізе отырып, авторлар қатысушылардың құқықтарын, қадір-қасиетін және құпиялылығын қорғауды ескере отырып, этикалық нормалар мен ережелерді сақтауы керек. Зерттеу барысында жеке тұлғаны құрметтеу және әділеттілік сақталуы керек.
Авторлар зерттеу басталғанға дейін барлық қажетті этикалық рұқсаттардың алынғанына көз жеткізуі керек. Құпия деректерді пайдаланатын зерттеу қатысушылардың тиісті келісімін алуы керек және деректерді өңдеу құпиялылық туралы заңдар мен ережелерге (мысалы, GDPR, HIPAA) сәйкес келуі керек. Авторлар зерттеудің тұтастығы мен қатысушылардың әл-ауқатын қорғау үшін жүргізіліп жатқан зерттеулердің этикалық және құқықтық талаптарға сәйкестігіне толық жауапты.
2. РЕЦЕНЗЕНТТЕРДІҢ ЭТИКАЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕЛЕРІ
Құпиялылық
Журналға ұсынылған қолжазбалар мен онымен байланысты материалдар құпия құжаттар ретінде қарастырылуы керек. Рецензенттер қолжазба туралы ақпаратты редакциядан басқа ешкімге жарияламауы керек. Рецензенттерге жарияланбаған материалдарды кәсіби немесе жеке мақсатта өздерінің жеке деректері ретінде пайдалануға қатаң тыйым салынады.
Scientific Journal of Astana it University қос соқыр рецензиялау рәсімін қолданады. Рецензенттер құжаттың түсініктемелерінде, ұсыныстарында немесе метадеректерінде авторларға өздерінің жеке бас ақпараттары көрсетілмегеніне сенімді болуы керек.
Объективтілік және бейтараптық
Рецензенттер мақсатты, сыпайы және сындарлы болуы керек. Сын кәсіби емес ескертулерден аулақ болу үшін авторларға емес, қолжазбаға бағытталуы керек.
Қолжазба оның ғылыми артықшылығына, өзіндік ерекшелігіне, әдістеменің қатаңдығына, журналдың анықтығы мен өзектілігіне қарай бағалануы керек. Бағалауға шыққан елі, этникалық тегі немесе автордың жынысы әсер етпеуі керек.
Мүдделер қақтығысы
Рецензенттер олардың объективтілігіне нұқсан келтіруі мүмкін кез келген ықтимал мүдделер қақтығысы туралы хабарлауға міндетті. Мүдделер қақтығысы болған кезде, мысалы, авторлармен бірлескен авторлыққа, сол мекемеде жұмыс істеуге немесе басқа жағдайларға байланысты, рецензенттер рецензиялау немесе шешім қабылдау процесіне қатысудан бас тартуы керек.
Уақытылы
Рецензенттер рецензиялауға шақыруларды, егер олар рецензиялауды белгіленген мерзімде аяқтай алса ғана қабылдауы тиіс. Белгіленген мерзімдерді сақтамау жариялау процесінің бұзылуына әкелуі мүмкін.
Егер күтпеген жағдайлар немесе кедергілер жұмысты уақытында аяқтауға мүмкіндік бермесе, рецензенттер бұл туралы дереу редакцияға хабарлап, мерзімін ұзартуды немесе балама рецензенттерді ұсынуды сұрауы керек.
Этикалық ойлар
Рецензенттер плагиаттың кез-келген дәлелі, деректерді бұрмалау немесе қолжазбада табылған этикалық ережелерді бұзу туралы есеп беруі керек.
Рецензенттер ұсынылған қолжазба жататын салада тиісті білімге, танылған академиялық немесе кәсіптік білімге және әдетте PhD ресми дәрежесіне ие болуы керек. Рецензияланған басылымдармен жұмыс тәжірибесі өте маңызды.
Қолжазбаны қарауға келіскен рецензенттер келесі шарттарды орындайды деп күтілуде:
* Қолжазбаның ғылыми сапасын, өзіндік ерекшелігін, әдіснамасы мен өзектілігін бағалайды.
* Рецензиялау туралы егжей-тегжейлі және сындарлы есептерді редакцияға ұсынады.
* Егер олар қолжазбаны қарастыра алмаса, балама рецензенттер ұсынылады.
* COPE (басылым этикасы Комитеті) белгілеген этикалық және кәсіби шолу стандарттарын сақтайды.
3. РЕДАКЦИЯНЫҢ ЭТИКАЛЫҚ МІНДЕТТЕМЕЛЕРІ
Редакциялық тәуелсіздік
Редакторлар редакциялық тәуелсіздік қағидатын ұстануы керек. Қолжазбаны қарастыру кезінде қабылданған барлық шешімдер тек ғылыми маңыздылығы, журналдың тақырыптық қамтылуына және оның саясатына сәйкестігі негізінде қабылдануы керек. Редакторлардың, авторлардың немесе рецензенттердің жеке мүдделері, сондай-ақ коммерциялық құрылымдардың, демеушілердің немесе ұйымдар мүдделері қолжазбаға қатысты шешімдерге әсер етпеуі керек.
Редакциялық алқа шешім қабылдаудың тәуелсіз және ашық тәжірибесін сақтауға жауапты. Редакциялық алқа материалдарды ғылыми қатаңдығына, өзіндік ерекшелігіне, маңыздылығына және журнал тақырыбына сәйкестігіне қарай бағалауы тиіс.
Құпиялылық
Құпиялылық-редакторлардың негізгі этикалық міндеттемесі. Олар барлық ұсынылған қолжазбалардың, соның ішінде авторлар мен рецензенттердің жеке басын, сондай-ақ тиісті хат-хабарлардың қатаң құпиялылығын қамтамасыз етуге толық жауапты.
Редакторлар редакциялық процеске қатысушылардан басқа ешкімге, оның ішінде авторға, рецензенттерге, редакциялық алқаға ұсынылған қолжазбаларға қатысты қандай да бір мәліметтерді ашпауы тиіс. Ұсынылған қолжазбалардың жарияланбаған мазмұнын редакторлар немесе рецензенттер автордың арнайы жазбаша келісімінсіз жеке немесе кәсіби мақсатта бермеуі немесе пайдаланбауы тиіс.
Шолулар мен редакциялау процесіне қатысты барлық пікірталастар мен хабарламалар құпия болып саналуы керек. Бұл ақпарат барлық мүдделі тараптар келіскен немесе этикалық немесе заңды себептер бойынша талап етілетін жағдайларды қоспағанда, редакциялау процесінен тыс таратылмауы керек.
Мүдделер қақтығысы
Редакторлар редакциялық шешім қабылдау процесінің тұтастығы мен тәуелсіздігіне нұқсан келтіруі мүмкін кез келген мүдделер қақтығысын анықтауы, ашуы және тиісті түрде реттеуі керек.
Редакторлар ұсынылған мақалаға қатысатын авторлармен, ұйымдармен немесе демеушілермен мүдделер қақтығысына әкелуі мүмкін кез келген жеке, іскерлік, ғылыми немесе кәсіби қатынастарды толығымен ашуы керек.
Редакторлар олардың шешімдері тек мақаланың ғылыми маңыздылығы, оның журнал талаптарына және жарияланым нормаларына сәйкестігі негізінде қабылдануын қамтамасыз етуі керек.
Егер редактор өзі жазған және өзі мүдделі өнімдерге немесе қызметтерге қатысты мақаланы ұсынса, редактор редакторлық процестен және шешім қабылдаудан бас тартуы керек.
Шешім қабылдау
Әділ, ашық және уақтылы редакциялық шешімдер қабылдау этикалық тәжірибенің ажырамас бөлігі болып табылады. Редакторлардың шешімдері ұсынылған материалдардың ғылыми құндылығы мен өзектілігі негізінде ғана қабылдануға тиіс. Қолжазбаны қарау тиімді болуы керек, бұл авторлардың мәртебесі туралы тиісті және уақтылы хабарламалар алуына кепілдік береді. Мақалаларды қабылдау, пысықтау және қабылдамау туралы барлық шешімдер сындарлы кері байланыспен қамтамасыз етілуі керек. Журналдың есептілігі мен адалдығын қамтамасыз ету үшін шешім қабылдау процесі тиісті түрде құжатталуы керек.
Этикалық қадағалау
Редакторлар жариялау процесінде этикалық мәселелерді, соның ішінде зерттеу жүргізудегі болжамды бұзушылықтарды, плагиатты, деректерді бұрмалауды, мүдделер қақтығысын анықтауға және шешуге толық жауапты. Анықталған этикалық емес мінез-құлық журналдың этикалық принциптері мен саясатына сәйкес бейтарап зерттелуі керек. Сондай-ақ, редакторлар этикалық ережелерді сақтау және ықтимал теріс қылықтардан аулақ болу үшін авторлармен, рецензенттермен және мекемелермен ынтымақтасуы керек.